Woordvoerders zijn door mij met grote overtuiging vaak woordsnoerders genoemd. Een oudere collega reikte mij die typering ooit eens aan. De spijker op zijn kop. Woordvoerders maken hun superieuren ook angstig voor de media om hun eigen baan belangrijk(er) te maken. Na een lange carrière in de journalistiek durf ik me dat oordeel aan te matigen.
Wat kunnen woordvoerders - te pas en te onpas ook wel voorlichters of communicatiemedewerkers genoemd - een ellende aanrichten. Wie de staking van Air France analyseert, is geneigd een groot deel van de miljoenenschade aan communicatiefouten toe te schrijven. Kapitale blunders van de boardroom tot de vrijwel zeker minder ruim bezoldigde communicatieafdeling.
Hoe dan ook, de communicatie in Parijs was of misleidend, verkeerd “getimed”, verwarrend of tactloos. Wellicht dat de jongste bediende bij het Air France-communicatiedepartement de fouten nog wel wist te duiden. Maar zo werkt het niet in de Franse cultuur. De baas is de baas en de chef is de chef...Ik doe wat ik doe. Voilà!
Intussen kon Alexandre de Juniac melden dat de onderhandelingen nog gaande waren, terwijl de pilotenonderhandelaars al lang in een naburige brasserie het eerste deel van de overwinning vierden onder het genot van een knappe Bourgogne. De vijand legde uiteindelijk zelf de zwakheden bloot, de overgave was een feit. Dan kun je op die valreep ook het been stijf houden. Staken dus. Voilà!
Trouwens, ook in Nederland koerste het KLM-smaldeel stuurloos rond. Wie liet president-directeur Camiel Eurlings roepen “vertrouwen te hebben in een goede afloop. Het is een Franse kwestie, die ook daar zal worden opgelost. In Nederland gaat het niet escaleren”. Voorpagina Telegraaf. Hoezo een Franse kwestie? De dik 200 miljoen euro die toen al door de Seine spoelden raakt de KLM evenzeer.
Waarom greep niemand in op het KLM-hoofdkantoor - in het verleden door journalisten wel schertsend Colditz of het Kremlin genoemd, vanwege de geleide communicatie? Geleid, door wie eigenlijk?
Een Franse kwestie? Vrijwel op hetzelfde moment eiste Steven Verhagen, president van de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers (VNV) het vertrek van Air France-KLM topman Alexandre de Juniac. Genoeg tijd om over Camiels' woorden na te denken voor het boegbeeld van de Nederlandse piloten, die toen in het vliegtuig stapte op weg naar Chicago om daar de piloten van partner Delta en de andere Skyteam-alliantiepartners te mobiliseren en namens 25.000 piloten een brief op te stellen met uitleg over de staking, gericht aan de directies van alle Skyteam-maatschappijen, die ook averij oplopen als gevolg van de staking.
Ook de uitleg over het nieuwe smaldeel Transavia Europe, waarmee alle ellende begon, maar ook en de - nog steeds - onduidelijke rol voor de aanpalende gelijknamige dochters in Nederland en Frankrijk was op z’n zachtst gezegd krakkemikkig. Een kind kon zien aankomen dat daardoor de vlam in de pan zou slaan. En dat terwijl om te overleven feitelijk het hele Transavia-boeltje op de schop zou moeten om eindelijk eens echt low cost te gaan opereren.
De roeptoeters - maar altijd begrijpelijke taal - van Ryanair, easyJet en Norwegian lachen intussen in hun vuistje. Lachen, nee, liggen in een deuk. Hoe wil je het met een concurrent hebben. Eigenlijk diep triest voor de echte prijsvechtersbazen om te gaan knokken met iemand die nog voor de eerste tik op de grond gaat liggen. Ryanair-baas Michael O’Leary zou van schrik wel eens om een level playing field gaan vragen. Al was het alleen maar om slim de publiciteit op te eisen.
Maar à la...Transavia Nederland, Frankrijk en Europa. Geloven ze daar in Parijs en Amstelveen nou echt dat je piloten - hoe verwerpelijk aanrichten van stakingsschade ook is - kunt laten geloven dat er drie Transavia-maatschappijen blijven opereren met hun eigen staf en “overhead kosten”. Of zou ik een aantal jaren geleden op een bureau in Parijs toch de goede naam hebben gezien? Transavia European Airlines. Mmmmm… niet gek!
Rijd op een vrij moment voor de gein eens langs het Transavia-hoofdkantoor op Schiphol-Oost. Ziet er gelikt maar niet echt low cost uit. Zit niet in de genen. Hoe zou dat zijn in Parijs en hoe had dat voor het nieuwe Transavia Europe zullen worden? Voor het ergste valt te vrezen.
Een juppenrijk… dat is het, dat zal het vermoedelijk blijven met uiteindelijk de hond in de pot. Als niet met een stevige stuurmanshand in eerlijk en open overleg met de vakbonden de echte plannen op de kaart worden gezet.
BMW’tjes, dure kostuums, hautain gedrag op congresjes en nog steeds KLM noemend als werkgever. Da’s chiquer...Maar geen prijsvechters met goed doordachte persberichten. Geen slimme statements, die het goedkope imago onderstrepen, zoals Ryanair-roeptoeter Michael O’Leary, die z’n medewerkers vanwege de kosten geen mobieltjes op kantoor liet opladen of geld wilde vragen voor het toiletgebruik aan boord om de tickets goedkoper te kunnen maken. Wereldnieuws. Over nagedacht.
Zo verschijnen van Transavia in Nederland vrijwel uitsluitend nog pers- en mailberichten als “Grijp die kans, zon in Malaga extra voordelig.” In de week dat de staking een hoogtepunt bereikte, was die onzin niet anders. “Sale al vanaf €29. Waar vlieg jij binnenkort naar toe?” Wie zal het zeggen...
Uit de totale chaos wordt soms nog wel eens wat goeds geboren. Hoop doet wat dat betreft nog leven. Al poets je de schade van honderden miljoenen niet gemakkelijk meer weg uit de boeken van Air France-KLM. Het zou wel eens genoeg kunnen zijn als de Franse leiding dat met de verkoop van KLM aan een deugdelijke partner zou doen.
Veel KLM-piloten, die de staking absoluut verafschuwen, maar ook cabinepersoneel en ongetwijfeld een deel van het management zou niets liever willen. Gewoon KLM, Blauw, Reliable, Royal Dutch Airlines, uiteraard weer met de zwaan en zonder Franse haan...
Dom, zullen de betweters wel roepen. Maar waarom eigenlijk niet?
Arnold Burlage
[email protected]
