Want wie een kist betreedt om te werken, bevindt zich juridisch gezien in een streng gereguleerd universum. De luchtvaart kent haar eigen ‘alcoholwetgeving’, vastgelegd in de Wet luchtvaart. Daarin staat onder meer dat een vlieger tien uur vóór een vlucht geen alcohol mag nuttigen, en dat het bloedalcoholgehalte bij aanvang van de vlucht niet hoger mag zijn dan 0,2 promille (artikel 2.12 Wet luchtvaart). Ter vergelijking: een automobilist mag volgens de Wegenverkeerswet tot 0,5 promille in zijn bloed hebben, en heeft dus op vrijdagavond heeft meer speelruimte dan piloten van een Boeing 787 vol passagiers. Logisch.

Maar wat gebeurt er als iemand tegen de lamp loopt met een slok te veel op? De Koninklijke Marechaussee stelt dan proces-verbaal op, waarna het Openbaar Ministerie vaak een transactievoorstel doet. Dat is een aanbod om de zaak zonder rechtszitting af te doen, bijvoorbeeld met een boete van enkele duizenden euro’s en mogelijk een tijdelijke intrekking van het brevet. Wordt dat voorstel niet geaccepteerd, dan volgt alsnog een dagvaarding en dus een openbare zitting.

De rechter kijkt vervolgens niet alleen naar het promillage, maar ook naar de omstandigheden. Was er al sprake van ‘operationele handelingen’? Was de bemanning onderweg naar het toestel, of al aan boord? Hoe hoger de mate van voorbereiding, hoe zwaarder de straf.

Zelfs als het toestel nog aan de gate staat, kan de rechter oordelen dat sprake was van een ‘poging tot luchtvaart in staat van dronkenschap’, een misdrijf onder de Wet luchtvaart. Het spreekt voor zich dat de hoogte van het promillage een cruciale rol speelt: was er slechts sprake van één biertje te veel, of werd een kwartier voor vertrek nog de achtste baco weggewerkt? De strafmaat beweegt mee met die schaal, van een geldboete of taakstraf tot, in ernstige gevallen, een onvoorwaardelijke gevangenisstraf.

Naast de strafrechtelijke gevolgen is de arbeidsrechtelijke nasleep vaak nog ingrijpender. Voor commerciële maatschappijen is nultolerantie de norm. Een positief blaaspoging betekent in de praktijk bijna altijd ontslag op staande voet. Het verlies van vertrouwen weegt zwaarder dan het promillage.

Voor de leek lijkt dat misschien streng. Voor wie de luchtvaart kent, is het logisch. In een sector waar elk checklijstje tot op de komma klopt, kan één druppel de balans verstoren. De luchtvaart is geen kroeg, een cockpit geen bar.

Toch is het juridisch speelveld soms verrassend diffuus. Wat als iemand tien uur en vijf minuten voor vertrek dat ene biertje dronk, maar zijn lichaam iets trager afbreekt dan gemiddeld? Of wat als een buitenlandse bemanning op Nederlandse bodem wordt gecontroleerd? Dan botst luchtvaartrecht met strafrecht en nationale jurisdictie, een juridisch luchtruim waarin niet zelden grijs gebied bestaat.

Eén ding is wél zwart-wit: wie vliegt, hoort nuchter te zijn. Want boven de wolken is geen ruimte voor een roes.